Հարցեր և առաջադրանքներ 1. Ի՞նչ փաստեր են վկայում VII դարում արաբական խալիֆայության ռազմական հզորության մասին
Արաբները այդ ժամանակ հասան իրենց հզորության գագաթնակետին նրանք աջ,ձախ բոլորին սպանդ էին անում
2. Արդյոք արաբական խալիֆայությունը նպատակ ունե՞ր Հայաստանը նվաճելու հետ մեկտեղ նաև իր կողմը գրավել հայ զինական ուժը։ Փորձի՛ր հիմնավորել պատասխանը՝ օգտվելով թեմայի տեքստից։ Այո ունեին, որովհետև ինձ թվում նրանք ունեին մի նպատակ գրավել ամբողջ աշխարհը բայց նրանց մոտ չստացվեց։ 3. Ինչպիսի՞ տրամադրություններ էին առկա մարդկանց շրջանում՝ կապված հայ-արաբական պայմանագրի և բյուզանդական մեծ զորքի՝ Հայաստան մտնելու հետ։ Օրինակ՝ ուրախություն, հնարավոր բարեկեցության նկատմամբ հույսերի արթնացում, կասկածամտություն, անվստահություն։ Ընտրի՛ր առաջարկված տարբերակներից մեկը և հիմնավորիր կամ առաջարկիր քոնը։
Կասկածամտություն-Ես ընտրեցի այս պատասխանը, որովհետև շատ նախարարներ կային,ովքեր ցանկություն չունեին կնքել հաշտության պայմանագիր։ 4. Փորձի՛ր ենթադրել, թե ինչպիսի գերակշռող կարծիքներ էին ձևավորված ժողովրդի շրջանում հետևյալ գործիչների նկատմամբ. Ներսես Տայեցի կաթողիկոս, Թեոդորոս Ռշտունի, Բյուզանդիայի կայսր
Կոնստանդ, արաբական խալիֆայության առաջնորդ-Կոնստանդը ինձ թվում է շատ նման է մեր թագավորներից Տիգրան մեծին, և նրա մասին ժողովուրդը (երևի) խոսում էր լավը։
Թեոդորոս Ռշտունի-Թեոդորոսի մասին ինձ թվում է խոսում էի ամենալավը, որովհետև նա շատ խիզախ էր և ոչ մի բանից չէր վախենում և ես կցանկանայի մենք ունենայինք այդպիսի սպարապետները ապագայում։
Ներսես Տայեցի կաթողիկոս-Ներսեսի մասին ես ինքս կխոսեի միջին ձևով այսինքն ոչ կքննադատեի և ոչ էլ կբարձրացնեի։ Համադրի՛ր այդ կարծիքները նրանց հանդեպ քո մեջ ձևավորված տեսակետների, կարծիքների հետ։
5. Աշխատանք պատմական տեքստի հետ հատվածի պնդումների 4-րդ կետում խոսվում է «օգնություն» հասկացության մասին։ Եվս մեկ անգամ ընթերցի՛ր այդ հատվածը և փորձի՛ր պատասխանել ստորև բերված հարցերին. բ. Առհասարակ, ինչպիսի՞ն պետք է լինի իրական օգնությունը։ Օգնությունը այդ ժամանակներում միայն պետք է լիներ մարդկային։ գ, Արդյոք կարո՞ղ էր և պե՞տք էր առանց նախապայմանների, այսինքն՝ հայ հոգևորականությունից, իշխաններից, ամբողջ ժողովրդից որևէ բան պահանջելու, Բյուզանդիան օգնություն տրամադրեր Հայաստանին։ Ոչ պետք չէր որևէ բան պահանջելու դու քեզ վրա պետք է վստահ լինես։ դ.Ունե՞ր արդյոք Հայաստանը օգնության կարիք: Ոչ չուներ։
1 Արևմտյան Հայաստանը և Հուստինիանոս I-ի կառավարումը:
Հուստիանոս 1-ին դուր չեկավ, որ Արեվմտյան Հայաստանում կային հայ նախարարական տներ նա ստիպեց, օրենքը խաղտելով, որ այդ տները վերանան: Եթե առաջ հոր ունեցածը ժառանգաբար անցնում եր տղաին և մնում էր իշխզնական հող, ապա հիմա ժառանքություն էր ստանոըմ նաև աղջիկը: Աղջիկը պետք է պարտադիր օժիտ տաներ հոր ամբողջ ունեցվացկից:Կատարեց նոր վարչական բաժանում՝ ստեղծելով Առաջին Հայք, Երկրորդ Հայք, Երրորդ Հայք, Չորրորդ Հայք վարչական միավորները: Տեղային կառավարումը հանձնեց զինվորականներին: Հայ ժողավուրդը ապսմաբում էր Հուստիանոսի դեմ, որովհետև շատացրել էր հարկերը և օրենքները ճնշող էին: Ամենա մեծ ապսպամբությունը տեղի ունեցավ 539 թվականին, որը գլխավորեցին Հովհաննես Արշակունին և նրա տղան Արտավանը; Հովհաննես Արշակունինին սպանեցին խնջույքի ժամանակ: Հուստիանոս 1նը, երբ իմացավ իր դեմ կազմակերպվող խռովության մասին , Արտավանին պաշտոնից հեռացնում է ու փակում իր պալատում: Այս ժամանակահատվածում Արևմտյան Հայաստանում նաև կար վտանգ կորցնելու հայոց լեզուն ու մշակույթը, որովհետև կային շատ արգելանքներ: Բայց հայ ժողովուրդը կարողացավ պահպանել կարևորը:
1․ Ի՞նչ փաստեր են խոսում այն մասին, որ Ավարայրի ճակատամարտից հետո Պարսկաստանը հրաժարվեց հայերի բռնի կրոնափոխության մտադրությունից, սակայն շարունակեց այլ միջոցներով (ոչ բռնի) կրոնափոխության քաղաքականությունը։
Պարսկաստանը պարտվեց Ավարայրի ճակատամարտում նա վախեցավ շարունակել իր պլանը;
2. Ի՞նչ փաստերի հիման վրա կարելի է պնդել որ Պարսկաստանը մեծ կարևորություն էր տալիս հայ և վրաց ժողովուրդների կրոնափոխությանը։
Հայաստանի համար կրոնափոխ լինելը շատ դժվար ու վատ գործ էր և նա ստիպում և ցավեցնում էր Հայաստանին։
3. Ի՞նչ տարբերություններ կարելի է գտնել Ակոռիի, Ներսեհապատի և Ճարմանայի ճակատամարտերի միջև։
Իմ կարծիքով տարբերություն չկա։
4. Նշի՛ր անձնային հատկանիշներ, որոնք բնութագրում են հանուն հավատի նահատակված Վարդենի-Շուշանիկին։ Կամ փորձի՛ր նկարել Վարդենի-Շուշանիկի դիմանկարը՝ բացատրելով, թե ինչու ես հենց այդպիսի դիմագծերով պատկերել նրան։
5. Ի՞նչ տպավորություններ ունես Նիխորի գործունեության և անձի վերաբերյալ: Կարո՞ղ ես պնդել, որ թեմայի տեքստը բավական է նրա անձի և գործունեության մասին տպավորություններդ ճշմարիտ համարելու համար։ 6. Ի՞նչ նշանակություն ունեցավ Վարդանանց և Վահանանց պայքարը հայ ժողովրդի համար և ի՞նչ ազատություններ ապահովեց հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների համար։
Պատերազմներից հետո Պարսկաստանը չէր ուզում արդեն կրոնափոխ անել Հայաստանի մարդկանց
Հռոմի և Պարսկաստանի պայքարը տարածաշրջանում գերիշխանության համար անընդհատ բարդ խնդիրների առջև էր կանգնեցնում Մեծ Հայքի թագավորության արքաներին։ Այս երկու հզոր կայսրությունները մշտապես ձգտում էին Հայաստանը դարձնել իրենց դաշնակիցը, տեղակայել իրենց զորքերը Հայկական լեռնաշխարհի՝ մարտավարական տեսանկյունից բարենպաստ վայրերում։ Այսպիսի իրավիճակում Արշակունյաց արքաների հիմնական խնդիրը պետք է դառնար ներքին ուժերի համախմբումը երկրի անկախությունը պահպանելու համար։
2. Դո՛ւրս բեր թեմայում ներկայացված հայ արքաների և իշխանների այն գործողությունները, որոնք կարող էին երկրի թուլացման պատճառ դառնալ։
Պատճառներից առաջինը՝ Արտաշեսի ահավոր վատ գործունեությունն է: Նաև շատ վատ գործուննեություն է արել Պապ թագավորի ազկակիցը, ով սպանել է Մուշեղ Մամիկոնյանին:
3. Նկարագրի՛ր կամ այլ կերպ ներկայացրու (նկար, ֆիլմ և այլն) հայ նախարարների, կաթողիկոս Սահակ Պարթևի և Արտաշեսի գտնվելը պարսից արքա Վռամի պալատում։
Արտաշես — Վատ վիճակում: Սահակ Պարթև — Մեղավոր: 4. Ներկայացրո՛ւ, թե ի՞նչ ես մտածում թեմայում ներկայացված արքաների, նախարարների, կաթողիկոսի գործունեության վերաբերյալ։ Փորձի՛ր դուրս բերել տեսակետներիդ պատճառները։
Կային կառավարիչներ, ովքեր ուզում էին իրենց երկրների համար, որևէ լավ բան անեին, բայց ամեն ինչ հակառակ ստացվեց: Հայաստանի այս վիճակի համար և թուլացման համար մեղավոր էին՝ Արտաշեսը և Պապի ազկակիցը: 5 Սահակ Պարթևը չէր ցանկանում հայոց արքային մեղադրել օտարի առաջ կամ հանձնել նրան օտարի դատաստանին։ Մյուս կողմից՝ արքան գրեթե չէր զբաղվում պետական գործերով։ Ստեղծված իրավիճակի լավագույն լուծման համար ի՞նչ տարբերակ էր հնարավոր գտնել։
Հարցեր և առաջադրանքներ 1. Ի՞նչ խնդիրներ լուծվեցին, և ի՞նչ փոփոխություններ տեղի ունեցան հայ ժողովրդի կյանքում գրերի ստեղծման շնորհիվ։
Երբ ստեղծվեց հայկական գիրը թարգմանվեցին քրիստոնեությունը քարոզող գրերը: Մարդիկ արդեն հասկանալով էին ընդունում հավատք: Սկսեց զարգանալ գիտությունը: 2. Փորձի՛ր ենթադրել, թե ամենօրյա կենցաղում օգտագործվող ի՞նչ իրեր, պարագաներ և աշխատանքային գործիքներ էին պատրաստում ենթաթեմայի բովանդակությունում նշված արհեստների վարպետները։
Կավագործները պատրաստում էին սպասք կենցաղի համար, դարբինները պատրաստում էին զենք, ողը մշակելու գործիք մյուս արհեստներում օգտագործվող մետաղական գորիքներ: Հյուսնագործերը պատրաստում էին իրեր փայտից: Քարակոփ վարպետները կառուցում էին կամութջներ ու վանքեր: 3. Դավիթ Անհաղթի առաջարկած 4 հարցերի օգնությամբ քննի՛ր թագավորություն հասկացությունը։
1.Գոյություն ունի արդյոք թագավորություն։
2.Ինչ է թագավորությունը։
3.Ինչպիսին է այդ թագավորությունը։
4.Ինչի համար է թագավորությունը։
4. Դուրս բեր թեմայի այն հատվածները, որոնք քո մեջ առաջացրին՝ ա) զարմանք, բ) ուրախություն,գ) պարծանքի զգացում, դ) այլ զգացում առաջ բերեցին։
Ա) Հայոց Մեծ թվականից Փրկչ. թվականի անցնելու համար հարկ է Հայոց թվականին գումարել 551։ Բ) Հայ գրի ստեղծոմից հետո սկսեցին ընդունել հասկանալով Քրիստոնեությունը Գ)Հայ գրի ստեղծումըԴ) Որ հայ զարդագործերը շատ հայտնի էին
1. Ուշադրությո՛ւն դարձրու տեքստի սկզբին։ Ի՞նչ նկատի ունի Կորյուն պատմիչը՝ ասելով «Գողթնի անկարգ ու անխնամ թողնված տեղեր»։
Այստեղ ժողովուրդը անկիրթ էին և չզարգացած: 2.Տեքստում Կորյուն պատմիչը նշում է Գողթն գավառի իշխան Շաբիթի օգնության մասին։ Ինչո՞վ կամ ինչպե՞ս կարող էր նա օգնություն ցույց տալ Մեսրոպ Մաշտոցին։
Նախ Իշխանը մեծ սիրով ընդունեց Մեսրոպ Մաշտոցին հավաքում էր մարդկանց, որ քարոզ լսեն: 3.Փորձեք բացատրել, թե ինչ դժվարությունների կարող էին հանդիպել աշակերտները, ինչի մասին նշված է երկրորդ տեքստում։
Քանի որ չկար հայկական գիր, շատ դժվար էր ճիշտ թարգմանել: Մի անգամ քարոզելով մարդիկ չէին կարող հիշել, բայց քանի որ չկար հայերեն գրած, չէին կարող կարդալ ու հիշել: 4. Մեկնաբանեք «թերությունը առավելության վերածվի» արտահայտությունը։
Եթե մի բան թերի է, ուզում ես ուղղել, կարող է շատ ավելի լավ ստացվել քանց մտածում էիր:
1.Պատկերացրու հայտվել ես ավատատիրական հասարակության մեջ, չիմանալով այդ մասին, հիմնավորիր, որ դու ավատատիրական հասարակությունում ես/ինչի՞ց կարող էիր գլխի ընկնել/։
Ստրուկները ազատ և անազատ են։ Ազատ ստրուկը կարող է հարկ վճարել և մշակել հողը, կարող է իր աշխատանքի մի մասը վաճառել։ Կան իշխանություներ և նախարարություներ: Եկեղեցականները ազատվեցին հարկ վճարելուց։ 2. Պատկերացրու, որ հայտնվել ես վաղմիջնադարյան հայ հասարակությունում և արքայից հրաման ես ստանում յուրաքանչյուր գործակալության համար ստեղծել տարբերանշան։/քո իմացած ծրագրերի միջոցով ստեղծիր, հիմնավորիր:
3. Վերհիշիր Հայաստանում եղած հողատիրության ձևերը. եթե դու լինեիր ազատների դասին պատկանող հողատեր վաղ միջնադարի Հայաստանում, ո՞ր եղանակով կցանկանայիր ստացած լինել քո հողը,հիմնավորիր՝ ինչո՞ւ։
Հայաստանում հողատիրության ձևերն էին՝ ՀԱՅՐԵՆԻՔ, ՊԱՐԳԵՎԱԿԱՆ, ԳԱՆՁԱԳԻՆ: Կցանկանաի հողերս ստացաց լինեի ՀԱՅՐԵՆԻՔ ժառանգական իրավունքով՝ հորից որդուն: 4. «Այս ամենի շնորհիվ թագավորը համարվում էր հայոց երկրի տեր»: Ինչպե՞ս կմեկնաբանես «տեր լինել» արտահայտությունը:
Բոոր կառույցները պատկանում էին թագաորին, որը որոշում էր նրանց հարկերի չափը ու ճակատագիրը:
5.Գահնամակ, Զորանամակ- կարդալուց հետո հիմնավորել այս փաստաթղթերի կարևորությունը:
Գահնամակ– Հայոց արքունիքում իշխանների կամ նախարարների ունեցած տեղերի, գահերի կամ պատվաստիճանների հրովարտակ, վավերական ցուցակ։
Զորանամակ- Մեծ Հայքի ռազմական ուժերի քանակի և դասակարգման մասին պետական վավերագիր կամ ուրույն հրովարտակ։
1. Ներկայացնել երկկենցաղների արտաքին կառուցվացքը և տարածվածությունը։
Երկկենցաղների արտաքին կառուցվացքը պետք է անել ըստ համառոտ կարգավիճակների և դրանց համակարգիչների միջոցով։ Տարածվածությունը կարող է լինել համակարգչային բաղադրիչների, բացառիկ համակարգերի, որոշ ծրագրերի և այլն։
2. Երկենցաղների ներքին օրգանների կառուցվածք։
Երկենցաղների ներքին օրգանների կառուցվածքը պետք է անել ըստ համառոտ կարգավիճակների և դրանց համակարգիչների միջոցով։
3. Ներկայացնել երկենցաղների բազմացումը։
Երկենցաղների բազմացումը հաջողվում է միայն այն դեպքերում, երբ նախքան բազմանալը անհրաժեշտ է, և այդ բազմանալը պետք է կատարվի միայն առանց առաջադրանքի:
4. Թռչունների արտաքին կառուցվացքը և տարածվածությունը։
Թռչունների արտաքին կառուցվացքը կախված է տեղադրման վայրից և տեղադրման նպատակից: Թռչունները տարածվում են բարձրանումներում, դեռ այնպիսի տեղերում, որոնք ունեն բազմաթիվ մարդկանց, այնպիսի արտաքին կառուցվածքը կարող է լինել բարձր կամ ցանկացած ձայնային զանգվածով:
5. Թռչունների ներքին օրգաններ։
Թռչունների ներքին օրգանները ներառվում են բոլոր թռչուններում, որոնք կարող են գտնվել ձայնային լավագույնների վրա:
6. Թռչունների բազմացում։
Թռչունների բազմացումը կախված է բազմաթիվ պատճառներից, ինչպես օրինակ բնության կամ անձնական բնությունների պատճառով: Բազմացումը նույնպես կախված է բազմաթիվ այլ պատճառներից, ինչպես օրինակ թռչունների համարի բազմացման պատճառով:
7. Ձվի կառուցվածք։
Ձվի կառուցվածքը կախված է տարածքի և համարի պատճառով: Ձվի կառուցումը նույնպես կախված է մակերեսից, նորակառույցի կամ հանքային համակարգերի պատճառով:
8. Կաթնասունների արտաքին կառուցվացք և տարածվածություն։
Կաթնասունների արտաքին կառուցվացքը կախված է տարածքի և մակերեսի պատճառով: Այն նույնպես կախված է նորակառույցի կամ հանքային համակարգերի պատճառով: Կաթնասունների տարածվածությունը կախված է մակերեսից, բնականության մակարդակից, բանալիներից և այլ շարք պարագրումներից:
9. Կաթնասունների ներքին և բազմացում։
Կաթնասունների ներքին մասնակիցները գործում են մեծ դեր բնականության կյանքում: Բազմացումը կատարվում է միջին ամսական գործիքների միջոցով:
10. Որ կենդանիներին են համարում կաթնասուններ։
Կաթնասունները համարվում են մեծ թիվ կենդանիներին, ինչպես նաև այլ շարք կենդանիների, որոնք կախում են բնականության մեջ: Քանի որ բնականությունը տարածված է շարժումներից և տեխնոլոգիական առցանց միջավայրից, կաթնասունները համարվում են որոշակի կենդանիներին, ինչպես էլ մարդկանցին:
Կաթնասունների մեծ մասն ապրում է գետնի վրա: Նրանք ինչպես բուսակեր են, այնպես էլ գիշատիչ և ամենակեր են: Տաքարյուն կենդանիները` ունեն մարմնի կայուն ջերմաստիճանով:
Կաթնասունները զարգացման ամենաբարձր աստիճանին հասած կենդանիներ են:
Կաթնասունները հարմարվել են բնակության ամենատարբեր պայմաններին և լայնորեն տարածվել են Երկրի վրա:
Կաթնասունների հիմնական հատկանիշներից է լավ զարգացած, տարբերակված, իսկական ատամների առկայությունը:
Ցամաքային կաթնասուններից շատերը չորքոտանի կենդանիներ են: Նրանց ոտքերը, ի տարբերություն սողունների, տեղադրված են,իրանի տակ:
Նրանց առջևի ոտքերը դարձել են բահանման ու հարմարվել են փորելուն: Ջրային կաթնասունների մարմինն ունի շրջահոսելի ձև, իսկ առջևի վերջույթները ձևափոխվել են լողաթաթերը։
Հավանաբար կաթնասունների նախնիները եղել են գազանատամ սողունները, որոնք ապրել են մոտավորապես 180 մլն. տարի առաջ: Նրանց ոտքերը, ինչպես կաթնասուններինը, տեղադրված էին իրանի տակ: Նրանք ունեին տարբերակված ատամներով հզոր ծնոտներ: Կաթնասունների և սողունների միջև ազգակցական կապի մասին են վկայում նաև ստորակարգ կաթնասունների՝ նախագազանների բազմացման ձևը և կոյանոցի առկայությունը:
Առաջին բրածո կաթնասունը մելանոդոնն էր: Նա ուներ առնետի մեծություն և, ըստ երևույթին, ձագերին կերակրում էր կաթով: Առաջին կաթնասունները ձվածին էին, ավելի ուշ ծագեցին կենդանածին կաթնասունների բազմաթիվ տ
Մազերը կազմված են եղջերային նյութից և միատեսակ չեն: Երկար և կոշտ մազերը կոչվում են քիստեր, իսկ դրանց տակ գտնվում է նուրբ և խիտ աղվամազը կամ ենթաբուրդը: Քիստերը պաշտպանում են մաշկը վնասվելուց, իսկ ենթաբուրդն իր մեջ պահում է օդը՝ պահպանելով մարմնի ջերմությունը: Նրանք ունեն նաև կոշտ մազեր՝ վիբրիսներ, որոնք շոշափելիքի օրգաններ են:
Գետնափոր կաթնասունների մազածածկույթը կազմված է միայն աղվամազից, իսկ վայրի սմբակավորներինը միայն կոպիտ քիստերից, որոնք հաճախ սնամեջ են:
Մազը կազմված է բնից և արմատից, որը բուն մաշկի մեջ սկիզբ է առնում գնդաձև սոխուկից: Մազարմատը գտնվում է մազապարկում: Բուն մաշկում են տեղավորված նաև քրտնագեղձերը:
Կաթնասունների մաշկը պարունակում է մի քանի տեսակ գեղձեր՝ ճարպագեղձեր, հոտ արձակող գեղձեր, քրտնագեղձեր և կաթնագեղձեր:
Ճարպագեղձերը արտազատում են ճարպ, որի ծորանները սկիզբ են առնում մազապարկից: Հոտ արձակող գեղձերը ծառայում են պաշտպանության, բնակության տարածքը նշելու կամ հակառակ սեռին գտնելու համար:
Քրտնագեղձերը գալարուն ոլորված հիմքով են, արտադրում են քրտինք և նպաստում են արտաթորությանը և ջերմակարգավորմանը:
Կաթնագեղձերը քրտնագեղձերի յուրահատուկ ձևափոխություններ են:
Նրանցում արտադրված կաթը միակ, լիարժեք սնունդն է ձագի կյանքի սկզբնական շրջանում:
Կաթնասունների մատների ծայրերին կան եղջերային ճանկեր, եղունգներ կամ սմբակներ:
Այծերը, եղջերուները, կովերը, ցուլերը, ռնգեղջյուրները գլխի վրա ունեն եղջյուրներ:
Եղջերային թեփուկներ կամ վահանիկներ կան կրծողների պոչի վրա, իսկ զրահակիրների մարմնի մեջքային կողմում դրանք զրահ են առաջացնում: Որոշ կաթնասունների մարմինը զուրկ է մազերից, թեփուկներից կամ այլ եղջերային գոյացություններից:
Կաթնասունների մազածածկույթը պարբերաբար թափվում է, փոխարինվում նորով: Մազաթափումը սեզոնային երևույթ է, որի հետևանքով փոխվում է նաև մազածածկի գույնը, երանգը: Ձմռանը մորթին ունենում է ավելի խիտ աղվամազ, քան տարվա տաք եղանակին: Փոփոխվում է նաև մորթու գույնը:
Կաթնասունների մարմինը կազմված է գլխից, պարանոցից, իրանից, վերջույթներից և պոչից:
1. Գլուխ. իր երկու կողմերին կրում է զույգ խոշոր աչքեր, որոնց երրորդ կոպը ապաճել է: Գլխի վերևում գտնվում են արտաքին ականջի ականջախեցիները՝ ծածկված մազածածկույթով: Կաթնասունների որոշ տեսակներ գլխի վրա ունեն առատ մազածածկույթ՝ բաշ: Կաթնասունների ծնոտները գլխի վրա դեպի առաջ սրված են՝ կազմելով կաթնասունների բերանը կամ երախը: Այն իր վրա կրում է շուրթերը և վիբրիսները: Ծնոտների ատամնափորիկներում տեղավորված են ատամները:
Բերանը կաթնասունների կարևորագույն օրգաններից մեկն է, որը պաշտպանական, հարձակվողական, այնպես էլ աշխատանքային և սննդառական օրգան է:
Վերին ծնոտի առաջնամասում՝ բերանից վերև գտնվում է կաթնասունների քիթը՝ զույգ քթանցքերով:
2. Պարանոց. ապահովում է գլխի շարժուն միացումը իրանին և նրա սահուն շարունակությունն է հանդիսանում:
3. Իրան. կրում է առջևի և հետին զույգ վերջույթները և մազոտ պոչը:
4. Վերջույթներ. բոլոր կաթնասունների տեղաշարժման օրգաններն են՝ հետևի վերջույթները և առջևի վերջույթները:
Առջևի վերջույթներ — թևերը կազմված են բազկից, նախաբազկից, դաստակից:
Հետևի վերջույթներ — ոտքերը կազմված են ազդրից, սրունքից, կրնկաթաթից և մատներից:
Կաթնասունների կմախքը ունի նույն հիմնական բաժինները` I. գանգ, II. ողնաշար, III. գոտիներ, IV. վերջույթներ:
I. Գանգ. կազմված է գանգատուփից և դիմային բաժնի ու ծնոտի ոսկրերից:
II. Ողնաշար. ունի 5 բաժին՝ պարանոցային, կրծքային, գոտկային, սրբանային, պոչային:
Պարանոցային ողերը միմյանց շարժուն միացած են, 7-ն են և կայուն են բոլոր կաթնասունների համար:
Կրծքային ողերը 12−15 -ն են, որոնք կրում են կողեր: Կողերը միանալով մի կողմից ողնաշարին, իսկ մյուս կողմից կրծոսկրին՝ կազմում են կրծքավանդակը: Կրծքավանդակը պաշտպանում է սիրտը և թոքերը:
Գոտկային բաժինը կազմված է 2−9 ողերից: Դրանց շնորհիվ իրանը լավ ծալվում է և ուղղվում՝ ապահովելով օրգանիզմի ակտիվ շարժունակությունը:
Սրբանային ողերը, սերտաճելով կոնքի հետ, ստեղծում են ամուր հենարան շարժման համար:
Պոչային ողերի քանակությունը ևս տարբեր է և կախված է պոչի երկարությունից:
III. Գոտիներ.
Առջևի գոտի՝ ուսագոտի — կազմված է զույգ թիակներից, զույգ անրակներից: Որոշ կաթնասուններ անրակներ չունեն՝ այծյամներ, ձիեր:
Ետևի գոտի՝ կոնքագոտի — կազմված է զույգ կոնքերից, դրանցից յուրաքանչյուրը կազմված է սերտաճած երեք ոսկրերից:
Աննամարիա Մարգարեանի բլոգ 